Conchúr Ó Giollagáin
Het aantal sprekers van de Keltische taal Schots Gaelic is op de Schotse eilanden in tien jaar tijd sterk gedaald. Dat zegt professor Conchúr Ó Giollagáin, directeur van het Instituut voor taalwetenschap aan de University of the Highlands and Islands.
Volgens hem bevindt de taal zich op een kantelpunt.
In 2011 verklaarden nog 58.000 mensen dat ze Gaelic spraken. Dat zijn er nu maar 11.000 meer. Dat blijkt uit een onderzoek met uitgebreid veldonderzoek in de Westelijke Eilanden, Skye en Tiree, dat de professor volgend jaar zal publiceren.
Ó Giollagáin is van mening dat het bestaande beleid om Gaelic te bevorderen te veel de nadruk legt op het aanmoedigen van nieuwe sprekers, vooral in stedelijke gebieden, of het promoten van de taal als geërfde taal. Zonder een grondige wijziging van het beleid zal Gaelic verder blijven bestaan als een taal die op school wordt geleerd maar die in het dagelijkse leven niet wordt gebruikt.
De meeste mensen die met de taal werken bevestigen dat de taal zich op een kantelpunt bevindt. Nochtans is ze nog nooit zo zichtbaar geweest, dankzij tweetalige straatborden in heel Schotland maar ook door de bekende televisiereeks Outlander waarvoor de acteurs Gaelic moesten studeren.
En onlangs verleende de Schotse regering nog een subsidie van twee miljoen pond voor een vierde Gaelicsprekende basisschool in Glasgow. Tegelijkertijd organiseerde de stad net voor het eerst in bijna dertig jaar de Koninklijke Nationale Mòd, het grootste festival van Gaelic literatuur en traditionele liederen.
Brian Ó hEadhra, de adviseur kunst en cultuur bij Bòrd na Gáidhlig, de openbare instelling die verantwoordelijk is voor het Gaelic, is het niet eens met het pessimisme. Hij is ervan overtuigd dat mensen kunnen worden overtuigd om de taal vaker te gebruiken. In navolging van een soortgelijke campagne voor het Welsh worden sprekers van Gaelic aangespoord om de hashtag #cleachdi (of #gebruikhet) te gebruiken om hun wil aan te tonen om in de taal te converseren.
En vorige week maakte de app Duolingo bekend dat het Gaelic beschikbaar zou maken voor zijn meer dan 300 miljoen gebruikers.
Maar Ó Giollagáin blijft sceptisch: “Het gaat erom wat aandacht krijgt: de focus ligt op media, scholen, kunst, maar er is geen sociaal beleid dat de sprekersgroep zelf ondersteunt. Zo weten we dat de overdracht van de ene generatie op de volgende het belangrijkste is voor de overlevering van een taal, maar er is geen ondersteuning voor Gaelic sprekende gezinnen.”
Het aantal kinderen dat onderwijs in Gaelic bijwoont is dan wel drastisch gestegen, het blijven relatief kleine aantallen: 1032 in Glasgow, 427 in Edinburgh en 1145 in de Highlands. Maar de eerste kinderen die onderwijs in Gaelic genoten en nu jongvolwassenen zijn, hebben het moeilijk om de taal dagelijks te gebruiken. De voornaamste reden is dat vrienden en kennissen de taal niet spreken. Kortom, de sprekers van Gaelic leven te verspreid en vormen geen gemeenschap.
Bòrd na Gáidhlig denkt aan de oprichting van een soort taalhubs waar je zo kunt binnenwandelen om een potje Gaelic te praten. En scholen moeten meer nadruk leggen op de taal als communicatiemiddel. Maar het zal mogelijk nog veel meer inspanningen vergen om een alternatieve manier te vinden waarop de taal in een sociale omgeving kan worden gebruikt.
Over Schots Gaelic:
De taal vormt samen met Iers Gaelic, Manx Gaelic en het Shelta de Goidelische tak van de Keltische talen. Ze komen allemaal voor uit het Oudiers. Lange tijd werden de talen als identiek beschouwd, maar in de achttiende eeuw bleek dat de Schotten de in die tijd bestelde Iers-Gaelische Bijbels helemaal niet konden lezen. De verschillen waren zo groot dat er sindsdien een onderscheid werd gemaakt.
(bron: The Guardian)
Al eeuwenlang en in alle talen wordt met taal gespeeld. Daarbij worden op een speelse manier de uiterste grenzen van de taalsystematiek verkend.
We horen heel wat tragische verhalen over inheemse talen die verdwijnen omdat hun laatste sprekers uitsterven, samen met de symbolische en sociale werelden die in die talen vervat zitten, tenzij ze door geschiedkundigen worden vastgelegd (of teruggevonden) en in musea worden gearchiveerd. Deze triestige maar noodzakelijke verhalen verhullen soms de miljoenen sprekers van inheemse talen over de hele wereld die verwaarloosd worden. 
