In deze voorlaatste etappe van onze etymologische rondreis door Europa, bezoeken we hoofdzakelijk landen in het midden en zuiden van ons continent.

San Marino

San Marino, het enige overblijvende middeleeuwse microstaatje op het Italiaanse schiereiland, heeft zijn naam te danken aan de heilige Marinus. Hij is geboren in 275 en was steenhouwer op het toenmalige Romeinse eilandje Rab, wat tegenwoordig in Kroatië ligt. Samen met zijn vriend Leo ging hij naar Rimini om te helpen bij de wederopbouw van de muren van de stad, die waren vernietigd door de Liburnische piraten.

Maar als Dalmatisch christen werd hij vervolgd in de laatste en gruwelijkste vervolging van christenen van het Romeinse Rijk door Diocletianus, Galerius en Maximimus.

Hij vluchtte naar het nabijgelegen Monte Titano en bouwde er een kleine kerk. Dat was het begin van wat nu San Marino is. De officiële stichtingsdatum is 3 september 301.

Servië

De naam van de Serviërs bestaat in heel wat varianten. Onderzoekers hebben geprobeerd om äan de hand van al die varianten te weten te komen waar de Serviërs vandaan kwamen.

De vroegste vermelding vinden we bij Plinius de Jongere. Hij heeft het in het jaar 69 over de Serboi, een volk dat aan de Zwarte Zee en de Zee van Azov leefde.
Rond 175 schreef de Egyptische Griek Claudius Ptolemaus over de Serboi die in de Kaukasus leefden.
Ook op latere datum waren er schrijvers die het niet alleen over de Serviërs maar ook over de Kroaten hadden, beide volkeren die in de Kaukasus leefden. We kunnen dus veilig stellen dat de Serviërs eerst in de Kaukasus leefden voordat ze naar de Balkan afzakten.

De naam Belgrado betekent letterlijk ‘witte stad’ of ‘wit fort’ en was oorspronkelijk de naam van een kasteel aan de rivier Donau.

Slovenië

Slovenië betekent ‘land van de Slaven’. Maar waar het woord ‘Slaaf’ vandaan komt, weten we niet helemaal zeker. Wel hebben we aan hen ons eigen woord ‘slaaf’ te danken. In de 9de eeuw werden de Slaven massaal door de islamitische Spanjaarden gevangen en in slavernij gebracht.

Volgens sommigen komt Slaaf van slovo, een woord dat ‘mensen die dezelfde taal spreken’ betekent.

Ook de etymologische herkomst van de naam van hoofdstad Ljubljana is onzeker. Mogelijk komt die van het Latijnse alluviana, wat ‘overstromende rivier’ betekent.

Slovakije

Nederlandse lezers kijken hier misschien even op, want moet het niet ‘Slowakije’ zijn?
Nee, beide spellingsvormen, met ‘v’ en met ‘w’, zijn correct in het Nederlands. Maar in Vlaanderen schrijven we doorgaans ‘Slovakije’ en volgen we daarbij dus de meeste andere West-Europese talen.
Volgens de ANWB gebruiken Nederlanders een ‘w’ om gemakkelijker het onderscheid met Slovenië te kunnen maken. De Duitsers doen het nog anders, die schrijven beide landen met ‘w’.

Slovakije heeft dezelfde etymologische herkomst als Slovenië: land van de Slaven.

Hoofdstad Bratislava werd vóór 1919 duizend jaar lang Pressburg genoemd. Dat was de Duitse naam van de grote commandant Poson, die in dienst was van koning Steven I van Hongarije in het jaar 1000.

In 1919 kreeg de stad dus de naam Bratislava, maar die was mogelijk per ongeluk afgeleid van de naam van Tsjechisch heerser Bretislav I. Er waren nochtans oproepen om de stad Wilsonov of Wilsonstadt te noemen naar Amerikaans president Wilson. Maar er werd uiteindelijk voor een Slavische naam gekozen omdat de stad een deel van Tsjechoslovakije moest zijn.

Spanje

De naam Spanje komt uiteraard van het Latijnse Hispania. Maar voor de oorsprong van dat woord bestaan diverse hypotheses.

Een ervan zegt dat het van het Punische I-Shaphan komt, wat ‘land van de konijnen’ maar ook ‘rand’ betekent.
Volgens een andere komt het van het Fenicische span, wat ‘metalen smeden’ betekent.
Hispania kan ook uit het Baskisch komen. In die taal betekent ezpanna rand.

In de 15de eeuw gaven twee Spaanse Joodse wetenschappers, Don Isaac Abravanel en Solomon ibn Verga, een folkloristische verklaring. Beide mannen schreven in diverse publicaties dat de eerste Joden in Spanje aankwamen met een schip van ene Phiros. Phiros was toen een bondgenoot van de koning van Babylonië, die op dat ogenblik Jeruzalem belegerde. Phiros was dan wel Grieks van geboorte, hij kreeg een koninkrijk in Spanje cadeau. Via zijn huwelijk werd hij familie van ene Espan, de neef van koning Heracles, die ook heerste over een koninkrijk in Spanje. Heracles gaf later zijn troon op ten gunste zijn neef Espan, waarvan dan later de naam España vandaan kwam.

Voor de herkomst van Madrid bestaan drie theorieën:
1. van het Keltische Magetoritum, wat slaat op de rivier
2. van het Arabische maǧrà, wat ook al rivier betekent
3. Een Mozarabische variant van het Latijnse matrix, wat op zijn beurt ook voor waterstroom staat

Tsjechië

De Tsjechen zijn genoemd naar de Čechové, een Slavische stam in centraal-Bohemen. Waar die naam vandaan komt, is niet geweten. Volgens een legende komt ze van hun leider Čech, die hen naar Bohemen bracht.

De alternatieve naam Bohemen komt dan weer van de Boii, een Keltische stam die zich in die streek vestigden, maar er aan het begin van onze tijdrekening uit verdreven werden door de Germanen. Ook de naam Beieren verwijst naar die stam.

Praag, of Praha in het Tsjechisch, komt van het Oud-Slavische práh dat verwijst naar een doorwaardbare plaats van een rivier.