Vorig jaar konden ook de IJslanders beginnen te kijken naar de nieuwe streamingdienst van Disney. Maar de IJslandse minister van onderwijs is in haar pen gekropen en schreef een klaagbrief wegens het gebrek aan IJslandse dubbing en ondertiteling.

De IJslandse kinderen zagen het zitten om via Disney+ naar populaire figuren als van Mickey Mouse tot Mulan te kijken. Maar er is een probleem: geen van de films of shows worden gedubd of ondertiteld in het IJslands.

De IJslandse minister van onderwijs schreef daarom vorige week een klaagbrief naar Bob Chapek, de CEO van The Walt Disney Company. Daarin vroeg ze het bedrijf met nadruk om het land te helpen bij de inspanningen om de eigen taal te beschermen.

“We werken hard om de taal te behouden, vooral bij kinderen en jonge mensen die dagelijks danig worden blootgesteld aan andere talen, vooral Engels”, schreef minister Lilja Alfredsdottir in de brief, die ook op sociale media werd geplaatst. Ze merkte op dat het vooral voor kinderen belangrijk is zo veel mogelijk aan de taal te worden blootgesteld.

Sindsdien is de campagne goed op gang gekomen. Vele IJslanders roepen op om meer in hun eigen taal te zien te krijgen. Alles kadert in een ruimere poging om de IJslandse taal te behouden, want die is voor velen een bron van identiteit en trots. En er wordt gevreesd dat de eigen taal wordt ondermijnd door het wijdverbreide gebruik van het Engels.

“Ik heb nog nooit zulke hevige reacties gekregen”, vertelde mevrouw Alfredsdottir in een interview nadat ze haar brief op Facebook had geplaatst. “Mensen zijn duidelijk gepassioneerd door hun taal.”

Volgens zijn website biedt streamingdienst Disney+ ondertitels en dubbing in 16 talen aan, al verschilt het aanbod van titel tot titel. Het bedrijf zegt dat het meer talen plant naarmate de dienst in meer landen wordt aangeboden.

Het aantal abonnees is tijdens de pandemie sterk gestegen omdat mensen overal ter wereld meer tijd thuis doorbrengen. In december 2020, toen de dienst slechts een jaar bestond, telde ze al 87 miljoen abonnees wereldwijd.

IJslanders hebben altijd al van de Disney-personages gehouden. Ze kregen ook vaak IJslandse namen: Donald Duck is Andrés Önd, en Winnie the Pooh is Bangsímon.

De meeste klassieke Disney-films werden in het IJslands gedubd toen ze uitkwamen. Maar die versies zijn niet te vinden op Disney+ en de IJslanders willen weten waarom.

“Ik vraag me af waarom ze niet op z’n minst de oude versies aanbieden”, zegt Thorarinn Eldjarn, een auteur die in zijn lange carrière tientallen kinderboeken in het IJslands heeft vertaald. “Ofwel vinden ze dat IJsland te klein en te onbelangrijk is, ofwel gaan ze ervan uit dat iedereen Engels begrijpt.”

IJslands is een Noorse variant die min of meer ongewijzigd is gebleven sinds Noren zich ongeveer 1100 jaar geleden op het eiland vestigden. Maar vele mensen maken zich zorgen over de toekomst van de taal, die door slechts enkele honderdduizenden mensen wordt gesproken in een steeds meer geglobaliseerde wereld.

Daarom zijn er enkele maatregelen genomen: lokale omroepen zijn verplicht om buitenlandse reeksen te ondertitelen. Maar die verplichting is niet uitgebreid tot streamingdiensten, en er zijn ook uitzonderingen voor internationale sportevenementen.

De snelheid waarmee IJslandse kinderen het Engels omarmen was tien jaar geleden ondenkbaar. Scholen hebben hun onderwijsprogramma moeten aanpassen omdat vele studenten de boeken met de IJslandse saga’s niet meer vlot kunnen lezen. Die saga’s vormen de middeleeuwse literatuur die het verhaal van de eerste mensen op IJsland vertellen en die als de basis van de taal worden beschouwd.

Vele IJslanders hebben opgeworpen dat zonder het behoud van de oude IJslandse schriften en als de mensen ze niet langer kunnen lezen, enkele van de meest bekende verhalen uit de Noorse mythologie zouden verdwijnen. (Dat zou ook betekenen dat er geen basis meer is voor de lucratieve Thor-reeks van Marvel, die op Disney+ wordt vertoond en die gebaseerd is op de Noorse god van de donder.)

Diverse jonge IJslandse kinderen spreken tegenwoordig Engels zonder IJslands accent, en als ze in het IJslands een gesprek voeren, dan wordt hun syntax door dat Engels beïnvloed.

Daarnaast blijkt dat de woordenschat van de IJslandse kinderen kleiner wordt en zich met het Engels vermengt, zeker wat betreft technische termen. Zo kennen sommigen het Engelse woord civilization maar niet meteen het IJslandse equivalent (siðmenning).

Toch zijn onderzoekers die de gevolgen van globalisatie op het IJslands onderzoeken van mening dat de status van de taal nog altijd stevig is.

Mevrouw Alfredsdottir zei dat ze met buitenlandse mediabedrijven gaat overleggen, maar weigerde te zeggen of streamingdiensten boetes kunnen krijgen omdat ze geen ondertitels toevoegen.

“Ik denk dat we een beroep kunnen doen op onze wederzijdse belangen”, vertelde ze. “Als Disney aandacht heeft voor IJslands, dan ben ik er zeker van dat mensen hen zullen belonen met een abonnement.”

Disney wenste niet meteen te reageren toen hen om een reactie werd gevraagd.

De afwezigheid van het IJslands was geen breekpunt voor andere streamingdiensten. Zowat 70 procent van de IJslandse gezinnen heeft een abonnement op Netflix, zowat het hoogste cijfer ter wereld, maar daarop zijn nauwelijks reeksen te vinden met IJslandse ondertitels.

Maar volgens Eirikur Rognvaldsson, een professor IJslands, kan de invloed van Engels op kinderen, vooral wat Disney+ betreft, problematisch zijn.

“Disneyfilms hebben goed in het gehoor liggende liedjes en uitdrukkingen die kinderen herhalen”, zei Rognvaldsson. Veel hangt af van de duur van de blootstelling. Hij zei ook dat interactief gebruik van Engels een grotere invloed kan hebben, zoals wanneer gamers chatten met spelers van over de hele wereld. “Te veel kinderen worden onvoldoende blootgesteld aan hun moedertaal”, zei hij. “En dat veroorzaakt talloze leermoeilijkheden.”

Sommige mensen in het land proberen de digitale tendens tegen te gaan. “We experimenteren al met automatische ondertiteling”, zei Johanna Gudmundsdottir, die aan het hoofd staat van onderzoekcentrum Almannaromur, waarin een team van 60 experts de taal van van een digitale dood wil redden.

De overheid heeft voor het project 22 miljoen euro uitgetrokken. Het is een openbronproject zodat technologische bedrijven moeiteloos het IJslands als een taal kunnen aanbieden.

Mevrouw Gudmundsdottir zei dat de technologie op dit moment nog niet volstaat om het Engels in realtime goed te vertalen. “Maar dat komt nog wel.”

(bron: The New York Times)