Zwijgen, of niet spreken, is ook taal. Het is ook een vorm van communicatie. En zwijgen kan heel veel verschillende betekenissen hebben, gaande van goed- of afkeuring over respect tot brutaliteit.

Wanneer je moet zwijgen, wie moet zwijgen, hoe lang moet worden gezwegen en hoe je het zwijgen moet interpreteren, zijn gebonden aan regels die tot dezelfde taalgebruiksystemen behoren als het spreken zelf.

Maar deze regels zijn niet in elke taal hetzelfde.

Wanneer iemand in het Nederlands bijvoorbeeld een huwelijksaanzoek doet en als reactie zwijgen krijgt, dan wordt dit als een teken van afwijzing of op zijn minst twijfel gezien. Maar in Japan zou datzelfde zwijgen een teken van instemming zijn.

In het Westen wordt zwijgen in vele situaties als vijandig opgevat. En dus gaan we over tot communicatie om toch maar het zwijgen te kunnen vermijden. Denk maar aan de praatjes over het weer bij de kapper of in de wachtkamer.

Ook in het zakenleven is het belangrijk om te weten wat zwijgen in verschillende culturen betekent. Als je de stilte fout interpreteert, kun je de belangrijke deal wel eens op je buik schrijven.

Laten we even teruggaan naar Japan. Het is niet omdat zwijgen een positieve reactie is op een huwelijksvoorstel, dat datzelfde zwijgen op een zakelijk voorstel ook een teken van instemming is. Dan betekent het immers dat de Japanse gesprekspartner zich ongemakkelijk voelt en liever niets zegt om zijn afkeuring te laten gelden.

In de Aziatische cultuur kan zwijgen ook een teken van respect zijn. Als iemand een vraag stelt, dan is het beleefd om even na te denken in plaats van snelsnel een antwoord te geven. Stilte is ook een hulpmiddel wanneer mensen elkaar tijdens een gesprek niet kunnen zien en dus geen lichaamstaal kunnen lezen. Niets zeggen is vaak beter dan de tegenpartij beledigen.

Zwijgen kan ook strategisch worden ingezet als je andere culturen goed kent. Wie met Noord-Amerikanen onderhandelt, weet dat zij het gewoon zijn om elke pauze in een gesprek met praatjes te vullen en van hun stuk worden gebracht als de tegenpartij plots niets meer zegt. Er zijn heel wat voorbeelden van zakelijke gesprekken tussen Noord-Amerikanen en Aziaten waarbij deze laatsten er het zwijgen toe deden en de Noord-Amerikanen voortdurend een beter voorstel hoorden formuleren tot ze zelfs een voorstel deden waar ze zwaar hun broek aan scheurden en wat de Aziaten dan wat graag aanvaardden.

Zwijgen is mogelijk een kwestie van hiërarchie in een cultuuroverschrijdende ontmoeting. In landen waar de hoogste in rang de gesprekspartner is en de anderen van het team alleen maar context bieden (opnieuw in Aziatische landen, maar ook enkele Latijns-Amerikaanse en Arabische landen), kunnen teamleden die hoog zijn in rang er het zwijgen toe doen als een teken van respect voor hun teamleider.

Zwijgen kan ook gebeuren als iemand in een andere taal moet spreken en de tijd neemt om een antwoord te formuleren. Het slechtste wat je dan kunt doen, is snel een nieuwe vraag stellen om de stilte te doorbreken.

In Noord-Europa luisteren ze liever dan dat ze spreken, net als de Aziaten. Ze verkiezen een rustig en ordelijk gesprek. Als iemand zwijgt, betekent het dan ook dat die persoon nadenkt om een antwoord te formuleren op een ernstige vraag.

In Afrika wijst zwijgen erop dat je het gezelschap van iemand op prijs stelt. Je voelt je dermate goed bij de ander dat het niet nodig is om elk ogenblik met geluid te vullen.

Hoe anders is het in landen als Italië en Spanje! Daar is het perfect normaal dat iedereen tegelijk probeert te spreken of een spreker onderbreekt. Stilte in een vergadering zou daar als behoorlijk oncomfortabel en ongemakkelijk worden ervaren. En wie zwijgt na een vraag, wordt niet geacht na te denken maar kent gewoon het antwoord op de vraag niet.

Er is dus geen juiste of foute manier om stilte te gebruiken. Wie succesvol wil zijn in zijn communicatie, moet in de eerste plaats weten wat die voor de gesprekspartner betekent.

En jij, hoe gebruik jij stilte in gesprekken?