Op 3 februari 2020 gaat in het Spaanse Álava een rechtszaak van start tegen drie leden van een team archeologen. Zij hadden een ontdekking op een site op tien kilometer van de stad Vitoria als wereldschokkend bestempeld, maar het ging in feite om een van de grootste vervalsingen in de archeologische geschiedenis.

Waar draait het om?

De directeur van de opgraving, Eliseo Gil, toonde in 2006 stukken klei met de inscriptie van een derde-eeuws kruisbeeld, wat de oudste voorstelling zou zijn van de kruisiging van Christus. Voorts waren er beenderen van dieren met Egyptische hiërogliefen en Latijnse teksten over Nefertiti, en Baskische tekst op andere stukken, 600 jaar ouder dan de oudst bestaande schriftelijke overleveringen van het Baskisch.

Deze ontdekkingen wezen erop dat de stad Veleia een kruispunt van culturen was, wat een revolutie zou zijn voor ons beeld van de hele Mediterraanse wereld. De Egyptische invloeden overleefden dus diep in het Romeinse Spanje. Baskische nationalisten waren apetrots. Deze archeologische parel gaf hen een veel grotere reden om aan de buitenwereld te tonen hoe belangrijk de christelijk-Baskische cultuur wel was geweest. En Gil zelf sprak over de Spaanse versie van Pompeï of zelfs Rome.

Alles ging goed. Het bedrijf Lurmen van Gil kreeg 3,7 miljoen euro aan sponsorgeld van een Baskische openbare maatschappij, Euskotren, naast geld van de provinciale overheid, de eigenaar van de site.

Maar er klopte iets niet. Een commissie van 26 experts onderzocht de meest spectaculaire en opvallendste stukken en besloot dat ze vals waren. En dat was niet eens moeilijk te ontdekken.

De Baskische woorden bevatten spelfouten, de hiërogliefen over Nefertiti gebruikten verwijzingen die vóór de 19e eeuw nooit zouden kunnen gemaakt zijn. De Latijnse woorden bevatten ook onbegrijpelijke fouten. Zo werd Jupiter werd met een ‘J’ geschreven, een letter die in het Latijn niet bestond. Bovendien stonden er komma’s in de tekst, net iets te modern om een echt Romeinse tekst te zijn. Ten slotte werd de naam ‘Octavius Augustus’ vermeld, wat onmogelijk is. Toen Octavius keizer werd en de naam Augustus aannam, heette hij niet meer Octavius. Beide namen kunnen dus niet samen voorkomen.

En ook godsdienstig klopte er een en ander niet. Op de kruisen stond ‘RIP’ te lezen. Maar dat zou betekenen dat Jezus niet was verrezen en kan dus onmogelijk op een godsdienstig artefact staan, want het staat gelijk aan ketterij.

Gil mag het nu in drie rechtbanken gaan uitleggen.

En het vak archeologie heeft het als wetenschap voorgoed verkorven bij de Baskische bevolking.