De afgelopen twee weken vroegen we ons af of er een universele taal bestond en of we de boodschappen van buitenaardse wezens zouden begrijpen. Maar wat met onze boodschappen? Zullen buitenaardse wezens die wel begrijpen?

De mens heeft tot dusver vier sondes de ruimte ingestuurd die platen of grammofoonplaten bevatten die hun oorsprong moeten verklaren aan iemand – of iets – die ze vindt.

De ruimtetuigen Pioneer en Voyager bevatten boodschappen aan wezens die ze misschien ooit vinden. Aan beide Pioneers zit een plaat bevestigd, terwijl de Voyagers een grammofoonplaat aan boord hebben. Er werden grote inspanningen geleverd bij het maken hiervan, maar zou een buitenaardse waarnemer wel de boodschappen begrijpen die we naar de sterren hebben gestuurd?

Hoewel niets zeker is wanneer het gaat over hoe deze boodschappen wel of niet worden geïnterpreteerd, gaan we er voor het gemak van uit dat de wezens die het ruimtetuig vinden op z’n minst kunnen zien of horen met ogen of oren die op die van ons lijken. Bij het ontwerp van elke boodschap is niet alleen gedacht aan de inhoud, maar ook aan de manier van overdracht. Daarbij werd gebruikgemaakt van gemeenschappelijke kenmerken die in het hele heelal kunnen worden gevonden.

De plaat van Pioneer

Pioneer 10 en 11 hebben elk een goud-aluminium plaat van 15 bij 23 centimeter. De plaat zit op de steunen van de centrale behuizing van het ruimteschip zodat ze door interstellair stof niet kunnen eroderen. Carl Sagan en Frank Drake speelden een belangrijke rol bij het ontwerp van de plaat en Linda Salzman Sagan, de toenmalige vrouw van Sagan, ontwierp de afbeeldingen die op de plaat gegraveerd staan.

Het opvallendste kenmerk van de plaat zijn de afbeeldingen van de man en vrouw bovenop het silhouet van de Pioneer zelf. Hoewel ze duidelijk onze fysieke grootte en vorm weergeven, evenals het feit dat mensen twee geslachten hebben, zijn onze zintuigen met weinig details en mogelijk onduidelijk weergegeven (de oren van het paar zijn nauwelijks zichtbaar). Beiden staan afgebeeld met gesloten mond en kijkers hebben mogelijk niet eens door dat het om monden gaat. En we kunnen het begrijpen mocht een waarnemer aan de hand van de tekening niet doorhebben dat zowel de man als de vrouw haar op hun hoofd hebben.

Het paar heeft een vriendelijke uitdrukking (mogelijk een poging om alles te vermijden wat er maar vijandig kan uitzien) en de man heft zijn rechterhand met de handpalm naar de kijker gericht. Hoewel een andere mens dit gebaar duidelijk als groet beschouwt, weet een buitenaards wezen absoluut niet hoe hij dit moet interpreteren. (Zou jij weten wat een gebaar van een antiloop betekent … of van een bidsprinkhaan?) Het toont echter wel dat de mens opponeerbare duimen heeft, evenals de bovenste ledematen op diverse manieren kan bewegen.

Op wetenschappelijk vlak toont de linkerbovenkant van de plaat de hyperfijnsplitsing van een waterstofmolecuul, wat de lezer moet zien als de eenheid van tijd (0,7 nanoseconden, de overgangsfrequentie) en afstand (21 cm, de golflengte van licht bij de overgang). Als iemand kan afleiden dat de afbeelding die van waterstof is, dan moeten de tijd en afstand begrijpelijk zijn. De plaat bevat ook een kaart met de positie van onze zon tegenover 14 pulsars en tegenover het midden van ons sterrenstelsel. Het geeft zowel de afstand tot de pulsars als hun frequentie in binaire notatie weer. Aangezien deze afbeelding overvloedige objectieve gegevens bevat, zouden wezens die ruimtereizen maken ze eenvoudig moeten kunnen intepreteren.

De plaat bevat ten slotte ook een kaart van ons zonnestelsel. Deze kaart is een van de makkelijkst te interpreteren onderdelen van de plaat, met de derde planeet als oorsprong van Pioneer. De plaat werd gemaakt in een tijd waarin Pluto nog steeds als negende planeet werd beschouwd (vóór de ontdekking van dwergplaneten als onder andere Eris en Sedna), maar zou nog steeds de aandacht van de kijker trekken naar de aarde als die wist dat de afbeelding die van ons zonnestelsel was.

De grammofoonplaten van Voyager

De grammofoonplaten van Voyager vraagt de luisteraar om meer informatie in ruil te geven. Op de ene zijde staat een illustratie, op de andere meer dan 90 minuten audio. De illustratie bevat dezelfde afbeelding van waterstof en dezelfde pulsarmap als op de plaat van Pioneer. Er zitten ook instructies bij over het afspelen van de plaat, zoals hoe de eraan bevestigde stylus moet worden geplaatst, hoe snel de plaat moet draaien en wat de golfvorm is van de door de plaat gegenereerde signalen. Het vertelt lezers ook uitdrukkelijk hoe ze kunnen weten of ze de beelden goed kunnen zien via een gravure van hoe het eerste beeld (een cirkel) er zou moeten uitzien. Dit lijkt misschien ontmoedigend, maar het gaat vooral om een technische uitdaging die door een geavanceerd wezen dat ruimtereizen maakt gemakkelijk te overwinnen valt.

Voor buitenaardse wezens is het wellicht moeilijker om de audio, muziek en beelden op de plaat te begrijpen. Er zijn meer dan 50 groeten in verschillende talen. Hoewel de specifieke boodschap misschien niet wordt begrepen, merkt de kijker alvast hoe divers de wezens zijn die Voyager hebben gemaakt. Ook de muziekselectie toont hoe diverse de muziekstijlen van mensen zijn (ze gaan van de werken van Beethoven en Stravinsky tot die van onder meer Chuck Berry). Hoewel de tekst van “Johnny B. Goode” voor een buitenaards wezen waarschijnlijk gebrabbel is, kunnen de maat en het ritme de buitenaardse luisteraar heel wat wijzer maken

Misschien wel het belangrijkst zijn de 115 afbeeldingen op de plaat. De eerste zes afbeeldingen, als ze goed worden weergegeven, bieden de lezer geweldig veel technische gegevens over wiskundige definities, schalen en groottes, evenals extra informatie over onze locatie en hoe ons te vinden. Afbeeldingen van de zon en haar spectrum, evenals enkele van de planeten in ons zonnestelsel, kunnen de ontdekkers van de Voyagers helpen om ons te vinden als ze besluiten om de aarde een bezoekje te brengen.

Er zijn ook ongeveer 20 medische en wetenschappelijke schema’s, waaronder de dna-structuur en gedetailleerde afbeeldingen van de menselijke anatomie. Deze afbeeldingen kunnen dankzij hun concrete aard correct worden geïnterpreteerd.

De plaat van Voyager bevat ook talloze afbeeldingen van mensen in diverse activiteiten (zoals eten, kijken door een microscoop en zelfs een ruimtewandeling maken). Hoewel vele van deze afbeeldingen moeilijk te interpreteren zijn (vb. een foto van een vrouw die aan een ijsje likt of een foto van een strijkkwartet), vertellen de afbeeldingen wel dat mensen een complexe samenleving hebben met een zekere mate van geavanceerde technologie.

Het grote plaatje

Zoals Marshall McLuhan zei: “Het medium is de boodschap.” Hoewel de vinders van de plaat van Pioneer of de grammofoonplaat van Voyager mogelijk nooit alles zullen begrijpen wat we proberen te zeggen, houdt het feit dat deze boodschappen op interstellaire ruimtetuigen werden geplaatst een diepere boodschap in — dat mensen deze ruimtetuigen maakten en dat we het heelal wilden vertellen wie we zijn.

De Voyagers zijn niet op een bepaalde ster gericht maar Voyager 1 zou zich over 40.000 jaar in de buurt van de ster Gliese 445 moeten bevinden.

Voyager 2 bevindt zich over 296.000 jaar op een slordige 4 lichtjaar van de ster Sirius.

Pioneer 10 begeeft zich in de algemene richting van Aldebaran, maar zal er wel meer dan twee miljoen jaar over doen om die te bereiken.

Pioneer 11 gaat over 928.000 jaar langs de K-dwerg TYC 992-192-1.

We gaan er dan uiteraard van uit dat de ruimtetuigen het al die jaren overleven en niet worden gestoord.

(bron: grotendeels astronomy.com)