We kennen allemaal pseudowetenschap in geneeskunde en andere domeinen waarin allerlei onwetenschappelijke en onbewezen beweringen worden verkondigd om mensen te bedriegen en op te lichten.

Dergelijke pseudowetenschap bestaat ook in de taalkunde, maar met andere motieven dan de pseudowetenschappelijke geneeskunde.

Een van de meeste voorkomende vormen van taalkundige pseudowetenschap is pseudowetenschappelijke taalvergelijking waarbij historische verwantschappen tussen talen worden aangetoond met naïeve vooronderstellingen over gelijkenissen tussen de talen.

Vergelijkende taalkunde bestaat wel degelijk als wetenschappelijk vak. Maar taalkundigen beschouwen die als pseudowetenschappelijk wanneer de bevindingen niet gebaseerd zijn op de gevestigde praktijken voor vergelijkende taalkunde of op de meer algemene wetenschappelijke methode.

De meest voorkomende methode in pseudowetenschappelijke taalvergelijking is zoeken naar woorden die in twee of meer talen gelijkaardig zijn qua uitspraak en betekenis. Deze gelijkenissen zijn meestal voldoende om leken te overtuigen, maar taalwetenschappers verwerpen dit soort vergelijkingen om twee hoofdredenen: a. de toegepaste methode is meestal niet goed gedefinieerd, de gehanteerde criteria voor gelijkenis zijn subjectief en kunnen dus niet worden weerlegd, wat tegen de wetenschappelijke methode ingaat; b. door de rijke woordenschat in alle talen is het niet moeilijk om toevallige gelijkenissen tussen talen te vinden.

De wetenschappelijke methode – alles wat niet via deze methode verloopt, is per definitie pseudowetenschap

Bepaalde talen zijn bij pseudotaalwetenschappers altijd meer in trek geweest. Dat zijn onder meer de talen van oude beschavingen zoals Egyptisch, Etruskisch of Soemerisch; geïsoleerde of bijna geïsoleerde talen zoals Baskisch, Japans en Ainu; en talen die niet verwant zijn aan de andere talen in hun regio, zoals het Hongaars.

Vaak gaan er politieke of religieuze motieven schuil achter de beweringen. Soms worden onterechte taalverwantschappen gelegd om racisme te verantwoorden.

In sommige gevallen ten slotte, gaat het om de klassieke pseudowetenschap dat deze of gene taal een overblijfsel moet zijn van een tot dusver onbekende en aan de geschiedenis ontsnapte grote cultuur uit het verre verleden. Denk maar aan Atlantis of Lemuria.

In de volgende weken en maanden kun je op deze taalblog lezen over diverse van die pseudowetenschappelijke taalvergelijkingen.