Met deze warme dagen en heldere hemels is het ’s avonds een waar genot om door de verrekijker of telescoop naar enkele planeten van ons zonnestelsel te turen. Toen ik dat de voorbije dagen geleden deed, vroeg ik me plots af waar de namen van onze planeten vandaan kwamen. Nu ja, dat ze van Griekse en Romeine goden kwamen, wist ik natuurlijk wel. Maar waar kwamen die namen dan weer vandaan? Een prima onderwerp voor een nieuw blogartikel, dacht ik bij mezelf.

We starten met de planeet die het dichtst bij de zon staat. Mercurius is vernoemd naar de Romeinse god van de handel en de bode der goden. Op zijn beurt is die god vernoemd naar de Etruskische god Mercurius, waarvan de naam teruggaat op merx, het Etruskisch voor koopwaar.

Venus kennen we als de godin van de liefde, al kreeg ze die betekenis pas later. Oorspronkelijk was Venus een geest van moestuinen. Het woord is verwant aan het Oudindische vanas, wat verlangen betekent. En daar is ook ons eigen wens van afkomstig.

De naam van onze eigen aarde is van oudgermaanse oorsprong: ertha in het Oudsaksisch, erthe in het Oudfries, erda in het Oudhoogduits. Vreemd overigens dat de namen van alle planeten een hoofdletter aan het begin van hun naam krijgen, behalve die van onze eigen planeet.

Na aarde komt Mars, uiteraard genoemd naar de Romeinse god van de oorlog. Mars is een samentrekking van Mavors, en dat is dan weer vermoedelijk een godennaam uit het oude Tyrrheense gebied.

De grootste planeet van ons zonnestelsel, Jupiter, is de oppergod van de Romeinen. Zijn naam is een samentrekking uit een vorm deus en pater (god en vader).

Net als Mercurius is ook Saturnus afkomstig uit het Etruskisch. Een theorie vertelt dat de naam afgeleid is van satus, het voltooid deelwoord van serrere (naaien). Maar zeker is dat niet.

De volgende planeet in de rij, Uranus, werd pas in 1781 door William Herschel ontdekt. Hij wilde de planeet Georgium Sidus noemen, wat letterlijk ‘de ster van George’ betekent, als eerbetoon aan zijn beschermheer koning George III van Engeland. Maar die naam sloeg niet aan. Aanvankelijk werd de planeet ‘de planeet van George’ genoemd. Franse astronomen noemden haar Herschel naar de ontdekker ervan en uiteindelijk was het de Duitse astronoom Johann Bode die, naar analogie met de andere planeten, de naam Uranus voorstelde. Hij haalde de inspiratie voor de naam uit het Oudgriekse Οὐρανός (Ouranós), dat hemel betekent. In de Griekse kosmologie is dat ook de naam van de god die als vader van de titanen de hemel verpersoonlijkt. De naam Uranus werd pas echt gebruikt vanaf ca. 1850.

Neptunus is de achtste planeet in ons zonnestelsel. Galileo Galilei nam ze al in de zeventiende eeuw waar, maar dacht dat het om een ster ging. Ze werd pas in 1846 voor het eerst als planeet waargenomen door astronomen Johan Galle en Heinrich d’Arrest. Galle stelde Janus als naam voor. Een ander voorstel was Oceanus. Maar d’Arrest vond dat hij het recht had om de naam te geven en hij koos de naam Neptunus, naar de Romeinse god van de zee.

Pluto is officieel dan wel geen planeet meer, ik vind dat ten onrechte en wil ze daarom niet overslaan. Pluto werd in 1930 door stom toeval ontdekt. Berekeningen die later fout bleken te zijn, hadden voorspeld dat er zich voorbij Neptunus nog een planeet moest bevinden. Astronoom Clyde W. Tombaugh was niet op de hoogte van de fout, maar vond Pluto niettemin. Aanvankelijk vond men Pluto te klein om de wijzigingen in de banen van Uranus en Neptunus te verklaren en was men ervan overtuigd dat er nog een grotere planeet X moest zijn, tot Voyager 2 de echte massa van Neptunus berekende en een planeet X een illusie bleek.

De naam werd bedacht door de 11-jarige kleindochter van Falconer Madan, een voormalige bibliothecaris van de Universiteit van Oxford. Madan vermeldde de suggestie van zijn kleindochter aan Herbert Hall Turner, een astronoom in Oxford, die in een vergadering van de Koninklijke Astronomische Vereniging de naam voorstelde. Andere mogelijke namen waren Kronos, Minerva, Zeus, Atlas en Persephone. Minerva leek het pleit te winnen tot iemand opmerkte dat er al een asteroïde was met die naam. In mei 1930 werd uiteindelijk voor Pluto gekozen, de naam van de Romeinse god van de onderwereld. Een geschikte naam voor een hele donkere wereld.