Wat zou er gebeuren mochten we 50.000 chimpansees in bijvoorbeeld de Amsterdam Arena plaatsen? Zonder twijfel complete chaos.

En wat zou er gebeuren mochten we in plaats van 50.000 chimpansees 50.000 mensen laten kijken? Dan: (a) wordt het leuk (zeker als de thuisploeg wint); (b) vormen de gezangen bijna een enkele stem hoewel die mensen nooit eerder samen hebben geoefend; (c) worden er met kleine gekleurde papieren enorme figuren gemaakt die bijna alleen vanuit de lucht zichtbaar zijn; (d) maken anderen bijvoorbeeld een gigantische tifo.

Deze vergelijking is een bewerking van het voorbeeld van Israëlisch historicus Yoval Noah Harari. De vraag die hij zich stelt is: Hoe is het mogelijk dat er een dergelijk gigantisch verschil is in gedrag tussen twee soorten die 99% van hun genoom gemeenschappelijk hebben? Het antwoord van Harari is duidelijk: omdat de groei van de hersenen van de mens specifiek gericht was op de ontwikkeling van een complexe gesproken taal. Deze innovatie van de evolutie deed de communicatieve vaardigheden van de homo sapiens exponentieel toenemen in vergelijking met de andere dieren die ook over een soort communicatiesysteem beschikken, zoals de dolfijnen, olifanten en, in het bijzonder, de apen.

De krachtige stelling van Harari is dat de homo sapiens van een onbetekenend dier tot de heerser over de planeet is geëvolueerd omdat we op een soepele maar complexe manier op grote schaal samenwerken dankzij onze gesproken taal. We zijn heel goed in het leggen van gesofisticeerde en doeltreffende samenwerkingsnetwerken. Laten we hier even bij stilstaan: voor om het even welke activiteit waarbij meer dan één individu een gemeenschappelijke taak moet uitvoeren, van de voorbereiding van een avondmaal over de ontwikkeling van een technologie tot de internationale samenwerking om een mens naar de maan te kunnen sturen, is de taal het noodzakelijke gereedschap om ons samen met anderen te verbinden.

Volgens Harari ligt het briljante van de menselijke taal, in tegenstelling tot de communicatiesystemen die door andere diersoorten zijn ontwikkeld, in het feit dat ze het ons niet alleen mogelijk maakt om een gigantische hoeveelheid informatie over de wereld die ons omringt op te slaan en te communiceren, maar ook om over onszelf te praten. Het mag een boude provocatieve stelling lijken, maar volgens Harari is een van de motoren van de complexe en specifieke ontwikkeling van onze taal niets anders dan geroddel. Je weet wel, het schijnbaar oppervlakkige praatje, wat banale conversatie. Deze activiteit, die we ook wel als tijdverlies ervaren, is volgens Harari (en enkele linguïstische antropologen vóór hem) als een verzameling uitwisselingen die onze sociale banden en wederzijdse kennis versterken, wat leidt tot vertrouwen en stevige interpersoonlijke banden. De homo sapiens is immers in de eerste plaats een sociaal dier waarbij samenwerking de sleutel is voor ons voortbestaan en onze vooruitgang. Roddelen en banale conversaties houden met anderen helpt ons deze sociale banden te smeden, omdat we het dan hebben over het onderwerp dat mensen het meest interesseert en dat de basis vormt van onze individuele en sociale identiteit: onszelf.

In de nieuwe digitale wereld verhullen de sociale media amper de algemene wens om over zichzelf te babbelen. Met het internet is het geroddel van de mens gegroeid tot een nooit eerder gezien wereldwijd niveau.

Enkele technologische onderzoekers zoals Sherry Turkle van het MIT in haar boek Reclaiming conversation, stellen dan ook de vraag of de virtuele gesprekjes op sociale media dezelfde cognitieve, psychologische en empathische voordelen opleveren als de ‘klassieke’ conversatie, face-to-face. Het antwoord kan niet duidelijker: neen. Turkle beweert dat de digitalisering van onze communicatieve interacties op sociale media ons routinematig met andere mensen verbindt, maar niet om een grondig coöperatieve manier. Daarom beveelt Turkle ons aan om de nodige tijd van ons leven te besteden aan – haast therapeutische – tijd voor de ‘klassieke’ conversatie, voor de oorspronkelijke communicatie van de mens.

Het mag dan niet als netjes worden ervaren, roddelen is dé activiteit waarmee we mens worden.

(Bron: El País)