(on)guur weer!

Onlangs kreeg ik via mijn Facebookpagina van lezer Werner Huysegoms de volgende vraag:

Het prefix on- draait de betekenis van een woord om: gezellig en ongezellig bijvoorbeeld. Maar dat gaat niet op voor guur en onguur, die beide een negatieve, onaangename bijklank hebben. Waar komt dat vandaan?

Interessante vraag met een al even interessant antwoord.

Het prefix on- geeft inderdaad aan dat iets niet is of het te­gen­deel is, en ver af­wijkt van de betekenis van het grond­woord. Maar bij onguur is dat ogenschijnlijk niet het geval want zowel guur als onguur wijzen op iets onaangenaams.

Maar dat was niet altijd zo.

In het Middelnederlands had guur (of beter de toenmalige vormen gehier en gehuer) de betekenis van lief, zachtzinnig. Ook het Oudengelse ‘hiore‘ en het Oudnoorse ‘hyrr‘ betekenden ‘vriendelijk’.

Door er het prefix -on voor te plaatsen werd het tegendeel uitgedrukt en in die betekenis bestaat ‘onguur’ nog steeds, bv. ‘onguur volk’. Maar na verloop van tijd was de betekenis van het grondwoord verdwenen en begreep men niet meer waarom dat ontkennende prefix er nog stond. Dus werd het prefix weggelaten en hielden we ‘guur’ over.

We zitten dus in de ietwat vreemde situatie dat we nu een grondwoord, guur, hebben dat qua betekenis volledig het tegenovergestelde is van hetzelfde grondwoord enkele honderden jaren geleden, maar waarbij in het woord mét prefix, onguur, het grondwoord niet het huidige maar dat van vroeger is. Leg dat maar eens aan een niet-Nederlandstalige uit!

Ken jij nog van die speciale woorden of heb jij ook een taalvraag? Ik hoor het graag in de reacties of via een mail.