Bernard Cerquiglini is professor in de taalkunde en wetenschappelijk raadgever van Le Petit Larousse. Hij ziet de verschijning van deze nieuwe woorden als een collectieve toe-eigening van de taal.

“Dit jaar halen we dankzij de pandemie 170 nieuwe woorden”, zegt Bernard Cerquiglini. Ik heb nog nooit zo’n taalkundige wijziging gezien.”

Hoe worden de woorden gekozen die in het woordenboek worden vermeld?

Bernard Cerquiglini: Dat duurt een heel jaar! We luisteren naar de radio, noteren, lezen, maken fiches en halen bijna duizend echt interessante woorden. Maar er is slechts plaats voor 150 ervan. Daarom worden de woorden in een trechter gestoken waarop selecties, stemmen en discussies volgen. Alles eindigt in een zaal van de kelderverdieping van uitgeverij Larousse waar we de finale selectie maken. Daarbij verplaatsen we bepaalde woorden naar het volgende jaar. Dit jaar halen we door de pandemie wel 170 nieuwe woorden. Een dergelijke taalkundige verandering heb ik nog niet gezien. Dat herinnert me aan wat er tijdens de Franse Revolutie is gebeurd: een ingrijpende verandering, de verschijning van nieuwe woorden en betekenissen, en vooral een collectieve toe-eigening van de taal. Dat viel ons tijdens deze editie op.

Bepaalde woorden hebben een andere betekenis gekregen of zijn uit het woordenboek verwijderd …

Het woord confinement bijvoorbeeld werd maar heel zelden gebruikt. Het was aanvankelijk een juridische term: gevangenen werden geïsoleerd. Nadien verwees de term naar kernenergie: de insluiting van een reactor. Vervolgens kreeg het woord de bekende sanitaire betekenis en werd het geregeld gebruikt. Daarvan zijn overigens ook de woorden déconfinement en reconfinement afgeleid. Er is een hele lexicale familie voor onze ogen verschenen! We merken ook een soort democratisering van de medische taal op. Deze woorden stonden al in de Larousse maar slechts weinig mensen gebruikten ze, zoals hydrocalcoolique, intubé, asymptomatique maar ook pandémie. In 2020 werd spreektaal opgenomen. Dat noemen we de collectieve toe-eigening van de taal.

Bepaalde woorden komen uit de Franstalige wereld, zoals het Ivoriaanse s’enjailler of het nounounerie uit Québec. Hoe kiezen jullie die?

We hebben over de hele wereld experts die ons onontkoombare woorden doorspelen. Deze Belgische, Senegalese enz. termen staan bijna allemaal al in de Larousse. “S’enjailler” is een pareltje! Het is een voorbeeld van een nouchi, een nieuwe vorm van gesproken Frans in de Ivoorkust. Het woord komt van het Engelse to enjoy, ofwel ‘waarderen’, zich amuseren’, en je hoort het tegenwoordig bij de jongeren in Frankrijk. Het is dus een mooi voorbeeld van een verloop van Engels naar de Ivoorkust en vervolgens naar Frankrijk.

Bepaalde anglicismen doen hun ingang in de Larousse, zoals click and collect maar ook het Franse equivalent cliquer-retirer. Bij het woord click and collect staat de vermelding “afgeraden”. Waarom?

Ik ben absoluut niet te vinden voor het vermelden van anglicismen in de Larousse. Maar ik ben een wetenschapper en daarom hebben we “click and collect” erin geplaatst. Maar we vermelden ook “cliquer-retirer” en raden die term aan. We geven een heel duidelijk beeld van de taal maar onze lezers zijn ook gesteld op advies over het gebruik en we willen hen dan ook helpen. De term divulgacher (voor het anglicisme spoiler) dat vorig jaar in het boek kwam te staan, sprak ons zo erg aan dat we het gebruik ervan wat hebben verhoogd. Als taalkundige en lid van OuLiPo hou ik van porte-manteauwoorden. In de editie van dit jaar is consommacteur* mijn favoriete woord bijvoorbeeld. Het is een porte-manteauwoord. Gebruik het!

*consommacteur: een consument die niet meer passief de diensten en producten aanvaardt die men hem aanbiedt

(Bron: France Info)