Oekraïne is al eeuwenlang een tweetalig land. Bijna de helft van de bevolking spreekt thuis Russisch, de rest Oekraïens. Kiev is tweetalig, en eigenlijk drietalig als je ook Soerzjyk meetelt. Dat is een mix van Russisch en Oekraïens dat door 15-20% van de Oekraïense bevolking wordt gesproken.

Maar dat is op dit moment helemaal aan het veranderen.

De Oekraïense regering heeft een hoop taalwetten ingevoerd die het gebruik van taal in het land aanzienlijk veranderen. Nadat het geloof zich van Moskou heeft afgescheiden – onlangs verklaarde de Oekraïens-orthodoxe kerk zich na driehonderd jaar onafhankelijk van de Russisch-orthodoxe kerk – is nu de taal aan de beurt.

De bedoeling is eenvoudig: het Russisch uit het land verdrijven en het land eentalig Oekraïens maken.

Hoe wil men dat doen? Op de volgende manieren:

Op de Oekraïense televisie, waar tot voor kort vooral Russisch werd gesproken, moet driekwart van de zendtijd gevuld zijn met Oekraïenstalige programma’s. Dat geldt ook voor eenderde van de gespeelde liedjes. In de bioscopen moeten negen van de tien films Oekraïens gesproken zijn.

Winkeliers moeten hun klanten steevast in het Oekraïens aanspreken en mogen alleen op het Russisch overschakelen als de klant dat uitdrukkelijk vraagt. Sommige winkeliers volgen de wet niet, anderen doen meer dan wat gevraagd wordt en weigeren klanten in het Russisch te woord te staan, ook al spreken ze de taal wel.

Wie in een boekenwinkel een Russischtalig boek vraagt, krijgt te horen dat hij of zij beter een Oekraïens zou kopen. Het probleem is wel dat het aanbod van Oekraïenstalige boeken beperkt is. Bovendien blijven mensen die Russisch lazen ook nu Russisch lezen. En daarom wordt ook het onderwijs aangepakt.

Vanaf het vijfde leerjaar in het basisonderwijs mogen de lessen uitsluitend in het Oekraïens worden gegeven. Na verloop van tijd groeien zo Oekraïenssprekende generaties op. Aan de universiteit mag wel les in een andere taal worden gegeven, maar uitsluitend in een EU-taal. Daar hoort Russisch uiteraard niet bij.

Wie denkt dat hiermee het spel is gespeeld, komt bedrogen uit. Een meerderheid in het parlement heeft beslist dat er nieuwe taalwetten nodig zijn “om de territoriale integriteit en nationale veiligheid” van het land te bewaken. Een van de nieuwe voorstellen is dat Russischtalige kranten en tijdschriften verplicht worden om ook een Oekraïenstalige versie te verspreiden naast hun Russischtalige uitgave, zowel online als op papier. Enkele tijdschriften hebben al laten weten dat ze hun verkoop zullen moeten stoppen als dat voorstel het ook echt haalt.

Als president Petro Porosjenko de presidentsverkiezingen in maart wint – hij voert campagne met de slogan ‘Leger. Taal. Geloof.’ – dan mogen we ons aan nog strengere taalwetten verwachten en wordt Russisch mogelijk een verboden taal in Oekraïne.

Voor wie deze taalregels verwerpelijk vindt, vermeld ik graag dat gedurende de 337 jaar dat Oekraïne onder buitenlandse heerschappij stond, van 1654 tot 1991, de Oekraïense taal maar liefst 60 keer werd verboden. Het was telkens de bedoeling om de Oekraïense taal uit te roeien door het gebruik ervan in het onderwijs, in het bestuur en in druk te verbieden, meestal met het oog op de russificatie van de Oekraïense bevolking. Wat de Oekraïense overheid nu doet, is niet meer dan het ongedaan maken van eeuwen Russische taalkundige repressie.

O ja, wat zijn eigenlijk de verschillen tussen Russisch en Oekraïens? Deze video legt het je eenvoudig uit:

(bron: een artikel uit De Volkskrant van 29 december 2018)