Eergisteren werd op het Drachtster Lyceum voor het eerst de Dei fan de Fryske Taal georganiseerd. Maar het gaat helemaal niet goed met het Fries. De taal mag dan wel na een lange emancipatiestrijd de officiële status van tweede rijkstaal hebben verworven, geaccepteerd in recht, bestuur en onderwijs, toch is het fiif for tolve (vijf voor twaalf) voor de taal.

Het grootste probleem ligt bij de jeugd. Friese kinderen spreken onderling steeds minder Fries. Voeg daar de toegenomen mobiliteit en het oprukkende Engels aan toe, en dan staat de minderheidstaal onder druk. Bovendien is de taal voor jongeren louter nog een communicatiemiddel en geen onderdeel van hun identiteit, wat bij de ouderen wel nog het geval is.

Ook op school daalt het aanbod van het Fries. In de middelbare scholen wordt de taal nog een uurtje per week onderwezen. En het eindexamen Fries laten de meeste leerlingen links liggen omdat ze zich afvragen wat ze ermee zijn, ondanks de beproefde waarde van meertaligheid.

Daarom heeft de provincie Friesland nu een Deltaplan Frysk ter waarde van 21,3 miljoen euro uitgedokterd. Hiermee willen ze de Friese taal helpen implementeren door de positie van het Fries te versterken in het onderwijs. Ook wordt een zo volledig en veelzijdig Friestalig aanbod aan digitale toepassingen op ICT-platforms en sociale media verwezenlijkt.

Of dat voldoende zal zijn om het tij te keren, zal de volgende jaren moeten blijken.

Ten slotte nog enkele leuke weetjes over deze taal:

♣ Het Fries kent slechts 24 letters. De letters Q en X worden uitsluitend voor leenwoorden gebruikt.

♣ Het Fries wordt niet alleen in Nederland gesproken. Ook in Duitsland spreekt men Fries, en wel Saterfries in Saterland (ten oosten van de provincie Groningen) en Noord-Fries in Sleeswijk-Holstein (net ten zuiden van Denemarken).

♣ In de twaalfde tot zestiende eeuw werd Fries in het hele Nederlandse kustgebied, van Noord-Friesland tot en met Zeeland, gesproken. Toen de Saksische en Bourgondische hertogen aan de macht kwamen, kwam de taal onder druk en werd ze vervangen door het Nederduits. Maar het Fries zelf bestaat al van de zesde eeuw voor onze tijdrekening. De Friezen werd al vermeld door de Romeinse geschiedsschrijver Tacitus, al had hun taal vermoedelijk heel veel overeenkomsten met het Oud-Engels.

♣ Op dit ogenblik wordt het Fries naar schatting nog door 400.000 mensen gesproken.