Tot 1870 was het Frankrijk van Napoleon III de dominante natie op het Europese vasteland, maar die positie werd bedreigd door het Pruisen van Wilhelm I, dat militair onder leiding stond van kanselier Otto von Bismarck. Pruisen had in de voorbije eeuwen immers heel wat grondgebied gewonnen en bedreigde nu ook Frans grondgebied.

Anderzijds was er de kwestie Spanje. De Pruisische prins Leopold van Hohenzollern was voorbestemd om de Spaanse troon te bestijgen, maar dat zag Frankrijk niet zitten. Het land zou dan ingesloten zitten tussen twee staten waar iemand uit Pruisen de lakens uitdeelde. Napoleon III eiste daarom van keizer Wilhelm I dat hij zijn steun voor Leopold zou intrekken.

Napoleon stuurde een gezant naar Wilhelm I om de situatie te bespreken. Wilhelm verbleef op dat moment in Bad Ems en wenste niet op het verzoek van de Fransen in te gaan. Hij liet zijn adjudant aan de gezant vertellen dat hij niets toe te voegen had aan wat hij in het verleden al over de zaak had gezegd.

Over het gesprek van de adjudant met de gezant en de de weigering stuurde hij een telegram naar zijn kanselier Otto von Bismarck. Die liet van de in heel beleefde woorden geformuleerde weigering van Wilhelm een verkorte versie in de internationale pers verschijnen. Deze versie staat bekend als het Ems-telegram of Emser Depesche.

Voor de Franse versie van de weigering stond het toenmalige Franse nieuwsagentschap Havas in. En daarbij werd een fout gemaakt die grote gevolgen zou hebben. In het bericht werd verteld over de boodschap van de Adjudant van Wilhelm aan de gezant. In het Duits is ‘adjudant’ een hooggeplaatst persoon van de hofhouding die een vorst terzijde staat. Het agentschap liet het woord onvertaald, want ‘adjudant’ bestaat ook in het Frans. Maar in het Frans heeft het woord de betekenis van ‘onderofficier’. Het Franse volk voelde zich beledigd omdat Wilhelm een lage officier had gekozen om de boodschap aan de Franse gezant over te brengen.

De dagen nadien verschenen verdere foute vertalingen en interpretaties van de boodschap in de Franse pers, wat de Parijse bewoners danig ophitste.

Napoleon had absoluut geen zin in een oorlog met Pruisen maar hij werd door de oorlogszuchtige pers en de publieke opinie zwaar onder druk gezet. Op 19 juli 1870 verklaarde het beledigde Frankrijk de oorlog aan Pruisen.

Het resultaat voor de Fransen was desastreus. Een goede zes maanden na de start was Frankrijk verslagen en kon het Pruisische leger op 1 maart een zegetocht maken over de Champs Élysées.

De politieke gevolgen waren groot: Napoleon moest het onderspit delven, wat meteen het einde van het Tweede Franse Keizerrijk betekende. De Derde Franse Republiek werd ingesteld.

Aan Duitse zijde was er een vereniging van het machtige Pruisen en Zuid-Duitsland tot het Duitse Keizerrijk.

De oorlog veroorzaakte een pokkenepidemie die aan een half miljoen mensen het leven kostte, veel meer dan de oorlog zelf.

Zonder de vertaalfout van Havas was er mogelijk nooit een Frans-Pruisische oorlog geweest. Het is dan ook met recht en reden de ergste vertaalfout ooit.

Ken jij nog dergelijke vertaalfouten die een behoorlijke impact hebben gehad? Laat het gerust via het contactformulier weten.