In een ver verleden, toen de dieren nog spraken, kregen middelbareschoolstudenten grondig les in zinsontleding. Die les zinsontleding krijgen ze nu nog, maar de zinsdelen zijn veranderd van naam, er zijn er heel wat minder en een en ander is sterk vereenvoudigd.

Vele leerlingen vinden zinsontleding moeilijk. Maar niet wie Latijn of Grieks studeert. Dat merkte ik ook toen ik zelf op de vertalersschool zat. Wie Latijn en/of Grieks had gestudeerd, kon moeiteloos een lijdendvoorwerpzin herkennen. De anderen zaten met hun handen in het haar.

Een van de mooiste zinsdelen die we regelmatig moesten benoemen, was de bepaling van gesteldheid. Deze bepaling geeft meer informatie over het gezegde of het lijdend voorwerp.

Er waren maar liefst drie verschillende soorten bepalingen van gesteldheid:

1. De bepaling van gesteldheid ten gevolge van de handeling, ook wel resultatieve werkwoordsbepaling genoemd. Bijvoorbeeld: Hij verfde de deur groen.

2. De bepaling van gesteldheid tijdens de handeling, ook wel predikatieve toevoeging genoemd. Bijvoorbeeld: Lachend geeft hij les in zinsontleding.

3. De bepaling van gesteldheid volgens de handeling. Bijvoorbeeld: De recensent vond het boek maar niks.

Ten slotte is er nog een speciaal geval: de bepaling van gesteldheid volgens de handeling, ook resultatieve werkwoordsbepaling genoemd. Een voorbeeld: De stakers vonden het voorstel van de directie een farce.

Bijzonder is dat het resultaat dat in deze gevallen wordt beschreven niet objectief maar eerder subjectief is. Nog een voorbeeld: De commissie verklaarde u bevoegd.

Deze bepaling van gesteldheid kan niet worden weggelaten in de zin. Formeel gezien is het dan ook geen bepaling, maar een complement.

Ach, échte zinsontleding was boeiend, toch?

Welke fijne herinneringen heb jij nog aan die lessen?