Deze maand kwam de derde en sterk uitgebreide editie van de Oilsjtersen Diksjoneir uit, het woordenboek of idioticon van het Aalsters dialect. Het is een heuse encyclopedie geworden van misschien wel het sappigste en platste dialect van Vlaanderen.
Net als de meeste dialecten is het Aalsters in de eerste plaats een spreektaal. Geschreven tekst moet je eigenlijk luidop lezen om te begrijpen wat er staat.
Het is een feit dat de kennis van het dialect er danig op achteruit gaat. Boeken als dit zijn dan ook van groot belang om onze talenkennis toch te kunnen behouden.
Maar wat bevat zo’n idioticon precies?
De hoofdmoot van het boek bestaat uiteraard uit een alfabetisch overzicht van alle gekende typisch Aalsterse woorden met alle mogelijke uitleg. Brusselaars en bij uitbreiding alle Brabanders en Antwerpenaren zullen er heel wat in herkennen. Want Aalst mag dan wel in Oost-Vlaanderen liggen, met het Oost-Vlaams heeft het niets te maken. Het Aalsters is een zuiver Brabants dialect, net als het Brussels, Leuvens, Ninoofs of zelfs Antwerps.
Aalst maakte tot 1056 deel uit van Brabant en werd pas een goede eeuw later aan het oude Vlaanderen toegevoegd. Maar de daaropvolgende Gentse heersers slaagden er niet in om de typische Brabantse klanken uit te roeien.
Hier en daar worden mooie woordenreeksen verzameld:
Een overzicht van Aalsterse vloeken
Na een namenlijst waarvan de bedoeling me enigszins ontgaat, diverse kortere stukjes en een lijst met typisch Aalsterse landbouwtermen volgen wel twee andere heel interessante lijsten. De eerste is een overzicht van Belgisch-Nederlandse woorden waarvan men vermoedt dat ze uit het Aalsters afkomstig zijn:
…en een tweede lijst met standaard-Nederlands dat uit het Aalsters zou komen.
Het lijdt geen twijfel dat heel wat neerlandici behoorlijk wat kritiek zullen hebben op deze lijsten, maar als Aalstenaar trekken we ons daar uiteraard niets van aan.
Verder is er nog een lijst van algemeen Nederlandse woorden waarvan men denkt dat het Dendermonds is. Die lijst telt welgeteld één woord. Meer heeft dat dorp niet bijgedragen… 😉
Ten slotte kun je er nog Aalsterse liedjes en rijmpjes, in het Aalsters geschreven cursiefjes en een overzicht van Aalsterse kranten in de geschiedenis in terugvinden.
Mede dankzij de talrijke foto’s is dit een prachtig boek dat thuishoort bij iedereen die dialect en Brabants dialect in het bijzonder een warm hart toedraagt. Of bij wie dat rare en heel eigenzinnige volkje beter wil leren kennen.
Het 381 bladzijden tellende boek met harde kaft kost € 29 en is op talrijke plaatsen in Aalst te verkrijgen.
De Taalfluisteraar 
Dit hele fenomeen doet mij wel erg denken aan Johannes Goropius Becanus (oftewel Jan van Gorp uit Hilvarenbeek). Zoals waarschijnlijk welbekend was hij er stellig van overtuigd dat er in het Aards Paradijs Antwerps werd gesproken (en, als ik het goed heb, veegde hij gemakshalve, doch mijns inziens schromelijk misplaatst, het Hilvarenbeeks en Antwerps op één hoop.
LikeLike
In mijn woordenboek wordt juist aangetoond dat de meeste dialectwoorden en -uitdrukkingen zich niet beperken tot een welomschreven gebiedje, bij voorbeeld een stad. Dat het Aalsters tot het Zuid-Brabants, meer bepaald het Pajottenlands behoort, is een vaststelling van taalkundigen, niet van mij. Overigens heeft het Aalsters wèl iets met Oost-Vlaanderen te maken, zowel op het vlak van grammatica en uitspraak als woordenschat.
Wat betreft de namenlijst: die bevat de namen van personen die elders in het boek vernoemd worden. De toelichting bij de lijst is spijtig genoeg weggevallen tijdens de eindredactie, waarvoor mijn excuses.
LikeLike
Ter verduidelijking bij mijn reactie misschien nog het volgende:
Waar ik vooral op doelde was het chauvinisme van dhr. Goropius Becanus.
Over zijn beweringen betreffende de taal van Adam en Eva hoeven we het niet te hebben. Maar als naar Noord-Brabant geëmigreerde Vlaming (die zich als amateur graag met taal bezighoudt) hoor ik enorme verschillen tussen het “Biks” c.q. Noord-Brabants en anderzijds het Antwerps. Het spreekt uiteraard vanzelf dat allerlei dialectklanken uit het Noord-Brabants ook terug te vinden zijn in bijvoorbeeld het Oost-Vlaams (zeker in de Denderstreek – als ik het goed heb was dit het enigszins heen en weer schuivende grensgebied tussen het Graafschap Vlaanderen en het Hertogdom Brabant).
LikeLike
De lijsten Zuid-Nederlands en A.N. behandelen geen termen waarvan ‘men vermoedt’ dat ze typisch Aalsters zijn, maar waarvan Aalstenaars soms – onterecht – vinden dat ze typisch Aalsters zijn. Met deze lijsten wil ik juist aantonen dat wat dialectsprekers (in dit geval Aalstenaars) vaak denken, namelijk dat een bepaalde woordenschat typisch is voor hun plaatselijk dialect, heel vaak onjuist is, want dat dit woord in een veel ruimer taalgebied gangbaar is. Ik denk dat heel wat neerlandici met deze lijsten dus zeer tevreden zullen zijn.
LikeLike
Bedankt voor je reacties, Jan.
Is het dan niet beter om het onderschrift bij Algemeen Nederlands te wijzigen? Want nu interpreteren volgens mij heel wat mensen zoals ik het interpreteerde: dat het algemeen Nederlandse woorden zijn waarvan men denkt dat ze uit het Aalsters komen.
Misschien is het volgende onderschrift duidelijker:
“Nederlandse woorden waarvan de Aalstenaar soms onterecht denkt dat het typisch Aalsters is.”
Wat denk je?
LikeLike
Herman,
Het woordje ‘onterecht’ maakt het inderdaad duidelijker.
Dank voor de aandacht die je schenkt aan mijn diksjoneir!
Jan
LikeLike